Każdy właściciel psa czy kota bez wątpienia pragnie aby jego pupil był zdrowy, aktywny a jednocześnie dostojnie, ładnie wyglądał. To właśnie doznania estetyczne niejednokrotnie decydują o tym jakie zwierzę wybierzemy i czy będzie ono powodem zachwytu dla wszystkich innych. Wielu chorób możemy w pierwszym etapie nie zauważyć, a ich niespecyficzne objawy przeoczyć lub zwyczajnie zbagatelizować uznając za mało istotne, ale zmiany na skórze zawsze będą rzucać się w oczy. Są tym co każdy, nie tylko właściciel, dostrzeże w pierwszej kolejności i z czym bez wątpienia uda się do najbliższego gabinetu weterynaryjnego szukając niezbędnej pomocy. Pamiętajmy również, że choroba im wcześniej rozpoznana tym większe szanse na jej wyleczenie. Nie bez znaczenia pozostaje także czas terapii a więc pośrednio i koszty z tym związane. Warto więc generalnie interweniować możliwie jak najszybciej, a nie czekać aż rozwinie się pełny obraz choroby ze wszystkimi jej objawami. Często też możemy spotkać się z sytuacją, gdy problem objawia się w innym miejscu niż toczy się proces chorobowy. Wiele schorzeń ogólnoustrojowych może manifestować się właśnie na skórze choć tak naprawdę tkwi w innych, często odległych narządach i organach. Wreszcie wiele objawów może być niespecyficznych i na ich podstawie trudno postawić trafną diagnozę. I na koniec wiele chorób może dawać podobne objawy co dodatkowo utrudnia rozpoznanie. Wszystkie te sytuacje idealnie pasują do chorób skóry. Stąd niekiedy naprawdę trudno, mimo licznych badań dodatkowych, postawić trafne rozpoznanie i wdrożyć skuteczne leczenie przyczynowe. Pamiętajmy też, że powodzenie leczenia niejednokrotnie nie zależy wyłącznie od właściwie ordynowanych leków, ale może uwarunkowane być odpowiednim żywieniem. Jak więc pomóc zwierzakowi z chorobą skóry i czy w każdy przypadek powinniśmy traktować jednakowo, o tym właśnie postaram się nieco napisać w artykule. Skóra i choroby skóryNaskórekSkóra właściwaTkanka podskórnaBiałko w karmie dla zwierzątTłuszcz w karmie dla psa i kotaWitaminy i minerały w diecieCynkSelenWpływ witamin na wygląd skóryDieta eliminacyjna przy alergii pokarmowejAtopia u psa i kotaPrzechowywanie karmy Skóra i choroby skóry Pies z alergią skórną Skóra (łac. cutis, gr. derma) jak możemy przeczytać w popularnej wyszukiwarce internetowej, jest największym narządem powłoki wspólnej wszystkich kręgowców o złożonej budowie i wielorakich funkcjach. Powierzchnia skóry u człowieka wynosi ok. 1,5 – 2 metry kwadratowe, u zwierząt zaś w dużej mierze zależy od wielkości osobnika, a więc od rasy psa czy rasy kota, ale ogólnie stanowi wraz z włosami i tkanka podskórną około 12 % masy całego zwierzęcia. Co warto podkreślić jest największym narządem w organizmie. Pełni różnorodne i niezmiernie ważne funkcje stanowiąc barierę (granicę) między środowiskiem zewnętrznym a wnętrzem ustroju. Dzięki swej elastyczności zapewnia sprawne ruchy swym właścicielom. Zabezpiecza każdy żywy organizm przed szkodliwymi czynnikami środowiskowymi a więc chroni przed wszelkimi fizycznymi, mikrobiologicznymi i chemicznymi substancjami czy drobnoustrojami czyhającymi w otoczeniu zwierzęcia. Niektóre z nich mają właściwości uczulające, alergizujące i tym samym powodują poważne i niezwykle nieprzyjemne schorzenia ogólnoustrojowe. Nie każdy zdaje sobie sprawę, że pełniąc rolę bariery warunkuje utrzymanie homeostazy ustroju. Tkanka podskórna oraz wytwory skóry jakim są włosy warunkują utrzymanie właściwej temperatury wewnętrznej pełniąc rolę izolacji termicznej. Nie możemy zapomnieć również o uczestniczeniu w procesie percepcji bodźców czy odczuwania bólu i innych docierających z zewnątrz sygnałów. W skórze znajdują się gruczoły potowe uczestniczące w procesie termoregulacji czy też odbywa się synteza pewnych witamin (witaminy D) pod wpływem promieniowania słonecznego. Będąc powłoką zewnętrzną zawiera ważne dla organizmu komórki układu odpornościowego tym samym odgrywając istotną rolę w zapewnieniu stanu zdrowia, współdziałając z układem immunologicznym, którego z resztą jest częścią. To tylko niektóre z głównych funkcji skóry, uzmysławiające jak ważnym, niezbędnym do życia jest narządem. Skóra, najogólniej mówiąc zbudowana jest z trzech warstw: naskórka,skóry właściwej,tkanki podskórnej. Naskórek Naskórek jest najbardziej zewnętrzną warstwą skóry uczestnicząca w ochronie przed szkodliwymi czynnikami środowiskowymi (bakterie, wirusy i grzyby) składająca się z warstw: podstawnej,kolczystej,ziarnistej,jasnej,rogowej. W jego skład wchodzą komórki zwane keratynocytami ale też melanocyty (komórki barwnikowe) czy komórki układu odpornościowego – komórki Langerhansa. Przestrzenie między komórkami wypełnione są tak zwanym filmem skórnym będącym wydzieliną gruczołów potowych i łojowych. Całość stanowi zwyczajną barierę fizyczną uzupełnioną oczywiście: przeciwciałami,białkami odpornościowymi,glikoproteinami,interferonem,nienasyconymi kwasami tłuszczowymi. Naskórek zasiedlony jest przez liczne bakterie saprofityczne, które stanowią składową naturalnej warstwy skóry i zabezpieczają tym samym namnożeniu się bakterii chorobotwórczych. Skóra właściwa Skóra właściwa znajdująca się pod naskórkiem, zbudowana jest głównie z włókien kolagenowych, siatkowatych czy elastynowych, substancji podstawnej i licznych komórek barwnikowych i komórek układu odpornościowego uzupełnionych naczyniami krwionośnymi. Drobne żyłki transportujące krew uczestniczą tym samym w procesie termoregulacji a obecne tutaj nerwy w odczuwaniu bodźców docierających ze środowiska zewnętrznego. Wytworami skóry są także włosy wyrastające z mieszków włosowych. Tkanka podskórna Tkanka podskórna w zdecydowanej większości składa się z tłuszczu (około 90 %), pełni więc rolę: magazynową dla substancji energetycznych,chroni przed utratą ciepła,amortyzuje upadki i urazy. Te trzy wymienione warstwy choć odmienne stanowią integralną całość decydująca o możliwości życia każdego organizmu (egzystowanie bez skóry nie jest możliwe i zawsze kończy się śmiercią o czym świadczą choćby przypadki poważnych wielopowierzchniowych oparzeń). To właśnie piękna, błyszcząca sierść jest oznaką zdrowia, właściwej kondycji i prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Prawidłowe, zbilansowane pod każdym względem żywienie są jednym z najistotniejszych czynników decydującym o wyglądzie skóry i tego co widzimy w pierwszej kolejności czyli włosów, pazurów u naszych psów i kotów. Pamiętajmy, że szkodliwe będą nie tylko niedobory ale również nadmierna ilość poszczególnych składników diety. Czasem właściciele chcąc dobrze mogą zupełnie nieświadomie zaszkodzić zwierzęciu, przedawkowując pewne, skądinąd bardzo zdrowe, produkty. Stąd musimy dokładnie wiedzieć co stosować a czego starać się unikać w kontekście zdrowia skóry. Białko w karmie dla zwierząt Karma dla psa: białko Podstawowym składnikiem odżywczym, bez którego zdrowa skóra i jej wytwory funkcjonować sprawnie nie mogą jest bez wątpienia białko i to właśnie o nim na wstępie. Delikatne szacunki mówią, że komórki skóry i włosów do sprawnego funkcjonowania zużywają nawet 25-30 % białka dawki pokarmowej. Olbrzymia to ilość, stąd niezwykle istotną jest jego jakość i skład jakościowy czyli odpowiednia zawartość aminokwasów. Włosy zbudowane są z białka zwanego keratyną zawierającego dużo aminokwasów siarkowych. Optymalnie by było gdyby właśnie one stanowiły stały składnik diety pokarmowej i podlegały ciągły dostawom do ustroju. Pamiętajmy bowiem, że białka skóry czy włosów sukcesywnie, bezpowrotnie są tracone gdy zwierzęta gubią sierść lub gdy dbając o codzienną toaletę intensywnie się liżą. Koty natomiast potrzebują większych ilości tyrozyny i jej prekursora fenyloalaniny. Dzieje się tak ponieważ to właśnie tyrozyna potrzebna jest do syntezy czarno brązowego barwnika włosów (eumelaniny). Dieta niedoborowa prowadziła będzie do zmiany zabarwienia na rdzawo brązową także u potomstwa ciężarnych kotek. Niektóre białka pokarmowe mogą wręcz być przyczyną uogólnionych chorób, czego dobitnym przykładem niech będzie alergia pokarmowa czy rumień wielopostaciowy. Ta druga choroba na szczęście występuje dość rzadko i nie stanowi dużego problemu w dermatologii weterynaryjnej. Czytelnika pewnie zainteresuje co ma wspólnego białko z alergią pokarmową i dlaczego o nim mowa w kontekście chorób skóry. Otóż alergia pokarmowa powodowana przez białko będzie uwidaczniała się właśnie w obrębie skóry stąd wydaje się logicznym przybliżyć problem alergii pokarmowej i diety eliminacyjnej. Alergię pokarmową możemy zakwalifikować jako nieprawidłową reakcję na pokarm, stanowiącą kilka procent dermatoz skórnych oraz nawet połowę chorób alergicznych u psów i kotów. Jest zazwyczaj reakcją nadwrażliwości typu I (natychmiastowa) lub typu IV (opóźniona) i przybiera formę skórną lub pokarmową. Będzie manifestowała się znacznym świądem prowadzącym w konsekwencji do: samouszkodzeń skóry,utraty włosów,wtórnych zakażeń bakteryjnych. Alergenami pokarmowymi są tutaj najczęściej białka dwóch klas: 1 i 2. Alergeny klasy 1 zawierają duże, rozpuszczalne w wodzie glikoproteiny, odporne na wysoką temperaturę oraz działanie kwasów i alergenów klasy 2 należą zaś termolabilne (wrażliwe na wysoką temperaturę), wrażliwe na działanie enzymów białka. Nie zawsze zdajemy sobie sprawę jak wiele powszechnie dostępnych białek może wywoływać reakcje uczuleniowe. Są to choćby białka mleka (kazeina) czy białka serwatkowe obecne niemal w każdym produkcie mlecznym (mleko pełne, w proszku czy inne przetwory mleczne). Występują one również w innych, wydawać by się mogło zupełnie „bezpiecznych” produktach stanowiąc cześć ich składu poprawiając smakowitość czy teksturę produktu. Dla przykładu kto by się spodziewał białek mleka w konserwach rybnych gdzie występują jako „alergeny ukryte”. Dużo białek uczulających znajdziemy w rybach i ich przetworach (dorsz, śledź, makrela, łosoś, tuńczyk), mięsie zwierząt (wołowina, wieprzowina, drób). Silnymi alergenami mogą być także dodatki do żywności, syntetyczne barwniki (E102 czy E110), konserwanty (powszechny benzoesan sodu) czy substancje poprawiające smak jedzenia (glutaminian sodu). Tłuszcz w karmie dla psa i kota Karma dla kota: tłuszcz Nie samym mięsem jednak zwierzę żyje (no może z wyjątkiem kotów będących typowymi mięsożercami). Niezwykle istotną rolę spełnia również tłuszcz. W badaniach naukowych wykazano, że zwiększenie ilości tłuszczu w diecie (z 9% do 13%) spowodowało zdecydowaną poprawę jakości okrywy włosowej zwierząt. Wytwory skóry jakim są włosy, na skutek takiego żywienia, stały się bardziej lśniące, miękkie i błyszczące czyli nawet dla laika wyglądały na bardziej zdrowe. Nie zapominajmy, że to właśnie zdrowe włosy pokryte są łojem wyprodukowanym przez obecne w skórze gruczoły. Zwiększenie ilości tłuszczu w diecie skutkuje właściwą produkcją łoju pokrywającego każdy włos. Poprzez podawanie pokarmów tłuszczowych możemy modyfikować skład samej wydzieliny wpływając tym samym na stan okrywy włosowej. Dodatkowo włosy stają się mocniej osadzone w cebulce włosowej i tym samym stwarzają mniejsze problemy przy sprzątaniu domostw, ponieważ rzadziej wypadają. Związki lipidowe warunkują funkcjonowanie bariery naskórkowej chroniącej skórę przed zbytnią utratą wody i tym samym przed szkodliwym wpływem czynników środowiskowych. Kultowymi już składnikami pokarmowymi o udokumentowanym działaniu na stan skóry i okrywy włosowej są długołańcuchowe wielonienasycone, kwasy tłuszczowe z rodziny n-3 i n-6. Pierwszą rodzinę reprezentuje kwas α – linolenowy (ALA, 18:3 n-3), z którego powstają kwas eikozapentaenowy i kwas dokozaheksaenowy. Do grupy kwasów n-6 zalicza się zaś kwas linolenowy (LA, 18:2 n-6) i jego główna pochodna w postaci kwasu arachidonowego. Związki te są niezwykle istotne w żywieniu naszych podopiecznych, gdyż często pokarmy nie są kompletne pod względem ich zawartości. Niektóre z tych kwasów wykazując działanie przeciwświądowe cieszą się szczególną popularnością wśród lekarzy i dietetyków. Pozwalają bowiem ograniczyć do niezbędnego minimum stosowanie innych leków przeciwświądowych (np. sterydów) ograniczając też niekorzystne efekty uboczne. Natura obfituje w kwasy tłuszczowe z rodzin n-3 i n-6 występujące w dużych ilościach w tłuszczu uzyskiwanym z ryb morskich. Ostatnio niezmiernie popularne i modne stały się preparaty zawierające mieszaninę olejów roślinnych uzyskiwanych z ogórecznika i lnu, czarnej porzeczki czy wiesiołka. Jeśli zauważymy u swego pupila suche i łatwo łamliwe włosy, zmatowienie sierści czy popularny łupież śmiało możemy zastosować jakiś suplement diety zawierający te oleje roślinne. Ewentualna poprawa może pojawić się nawet w okresie 2 tygodni, co jest czasem niezwykle krótkim jeśli chodzi o korzystny wpływ suplementacji. Pamiętajmy jednak, że poprawa zależy od indywidualnego metabolizmu kwasów tłuszczowych i może różnie przebiegać u zwierząt, nawet w obrębie tego samego gatunku. Długołańcuchowe kwasy tłuszczowe wywierają korzystne działanie w dermatologii weterynaryjnej poprzez hamowanie wytwarzania i uwalniania czynników zapalnych i proces proliferacji limfocytów. Ograniczają produkcję prostaglandyn i uwalnianie histaminy. Warto więc wzbogacić dietę naszych podopiecznych nawet niewielką ilością kwasów tłuszczowych czerpiąc pełnymi garściami z dobra oferowanego nam przez samą naturę. Witaminy i minerały w diecie Nie tylko składniki organiczne oddziałują na wygląd i metabolizm skóry ale czynią to również liczne składniki mineralne i witaminy. Cynk Kluczowym pierwiastkiem decydującym o zdrowym wyglądzie powłoki ciała jest bez wątpienia cynk. To właśnie on będąc aktywatorem enzymów uczestniczących w procesach syntezy białek czy kwasów nukleinowych warunkuje prawidłowy przebieg licznych procesów metabolicznych. Wpływając na przemiany witaminy A warunkuje sprawne funkcjonowanie układu immunologicznego. Przyswajanie każdego z pierwiastków nie zależy wyłącznie od ich zawartości w diecie ale również wynika z ich wchłaniania w przewodzie pokarmowym. Najlepiej dostępną formą cynku wydają się chelaty aminokwasowe, które również doskonale gromadzą się we włosach. Niedobór cynku w organizmie manifestował się będzie w postaci dermatozy cynkozależnej. Choroba występuje głównie u dużych, szybko rosnących szczeniąt nieprawidłowo żywionych lub otrzymujących duże ilości suplementów diety zawierających wapń. Ten częsty błąd właścicieli myślących, że szczenię rasy olbrzymiej może cierpieć na niedobór wapnia i więcej go potrzebuje w związku z intensywnym wzrostem skutkować może trudnościami we wchłanianiu cynku i objawami dermatologicznymi. Na szczęście ten stan możemy skorygować w przeciwieństwie do dermatozy cynkozależnej uwarunkowanej genetycznie i zawsze kończącej się śmiercią szczeniąt. Ustąpienie objawów klinicznych w przypadku zastosowania preparatów cynkowych daje się zaobserwować w przeciągu 3-6 tygodni. Problem niedoboru cynku może dotyczyć także kotów żywionych karmą opartą na soi. Zaobserwujemy u nich: zaburzenia wzrostu włosów,utratę połysku,miejscowe wyłysienia lub przerzedzenia,zmiany w okolicy nosa czy warg a więc części twarzowej. Z pierwiastkami często jest tak, że nie tylko niedobór ale i nadmiar może niekorzystnie wpływać na stan okrywy włosowej czego przykładem niech będzie nadmierna ilość cynku prowadząca do niedoboru miedzi. Oba pierwiastki konkurują ze sobą podczas procesu wchłaniania z przewodu pokarmowego. U kociąt będzie się to przejawiało zmianą naturalnej barwy okrywy włosowej ale co gorsza również objawami neurologicznymi w postaci niezborności kończyn miednicznych. U szczeniąt zaś niedobór miedzi pojawi się po około 3 miesiącach do stosowania karmy niedoborowej i przebiegał będzie wśród objawów przebarwień włosów. Selen Innym niezwykle istotnym pierwiastkiem wpływającym na jakość sierści jest selen. Jego niedobór powodował będzie spowolnienie procesów wzrostu włosa. Trzeba sobie wyraźnie powiedzieć, że również nadmiar tego pierwiastka powoduje pogorszenie okrywy włosowej. Wpływ witamin na wygląd skóry Jak witaminy/minerały wpływają na wygląd skóry i sierści? Niewątpliwie ważną rolę odgrywa tutaj witamina A, regulująca wzrost i różnicowanie się komórek a więc odpowiadająca za prawidłowy stan naskórka. Jest także stosowana w większej ilości w przypadku leczenia niezbyt często występującej dermatozy reagującej na witaminę A. W wyniku zaburzenia keratynizacji naskórka dochodzi do rozwinięcia się typowych objawów dermatologicznych, ustępujących jednak po kilku tygodniach suplementacji witaminy A. Należy również pamiętać, że witamina A będąc związkiem rozpuszczalnym w tłuszczach może ulegać przy długotrwałym stosowaniu, kumulacji w organizmie co przejawiało się będzie objawami przedawkowania. Ważne jest więc aby wszelkie suplementy stosować rozsądnie, a najlepiej każdorazowo skonsultować ich podanie z lekarzem weterynarii. Stosowanie kwasów tłuszczowych z rodzin n-3 i n-6,w praktycznie podobnej proporcji, może z kolei skutkować obniżeniem ilości alfa-tokoferolu w organizmie. Powinniśmy więc w miarę możliwości podawać dodatkową ilość witaminy E czyli jednej z najważniejszych substancji o charakterze antyoksydacyjnym. To właśnie witamina E niweluje szkodliwe działanie wolnych rodników tlenowych, poprawiając tym samym jakość okrywy włosowej. Inna witaminą, o której nie sposób zapomnieć w kontekście chorób skóry jest biotyna (witamina H lub B7) stanowiąca składnik licznych dodatków żywieniowych. Z praktycznego punktu widzenia jej niedobory mogą zdarzyć się w sytuacji karmienia zwierząt surowymi jajkami, w których występuje awidyna. Substancja ta wykazuje duże powinowactwo do biotyny wiążąc za każdym razem aż cztery jej cząsteczki i szybko prowadząc do niedoboru. Niedobór biotyny może być wywołany również długotrwałym stosowaniem antybiotyków, szczególnie w postaci doustnej. Powodują one bowiem zaburzenia w obrębie naturalnie występującej flory bakteryjnej jelit. Objawami niedoboru będą zaś różnego stopnia wyłysienia czy utrata barwy włosów. Dieta eliminacyjna przy alergii pokarmowej W sytuacji podejrzenia alergii pokarmowej, kiedy podejrzewamy uczulenie na jakiś składnik diety, musimy bezwzględnie wprowadzić dietę eliminacyjną aby ustalić przyczynę uczulenia. Ciągle jeszcze standardem pozostaje dieta przygotowana w warunkach domowych bazująca na innym, dotychczas nie stosowanym źródle białka. Coraz częściej jednak właściciele wybierają gotową, zbilansowaną karmę komercyjną, choć może droższą od zwyczajnej karmy, to mimo wszystko oszczędzającą czas i gwarantującą stały skład żywienia. Diety takie muszą zawierać nowe, niestosowane dotychczas źródło białka oraz w przypadku psów nowe źródło węglowodanów. Powszechne źródła węglowodanów i białka są często obecne w dostępnych karmach stąd trzeba sięgnąć po droższe: mięso końskie,mięso królicze,dziczyznę,tkanki ze strusia. Węglowodany zaś uzupełniamy wybierając: słodkie ziemniaki,topinambur,tapiokę. Karmy komercyjne mogą bazować także na białku zhydrolizowanym, zawierając tym samym drobne cząsteczki białka rozmiaru 3000- 10000 kDa. Taki zabieg technologiczny nie wpływa na smakowitość pokarmu, jednocześnie nie wywołując reakcji alergicznej. Dieta eliminacyjna jest swego rodzaju dietą niekompletną, zalecaną wyłącznie w celu eliminacji alergenu. Ważny jest czas stosowania diety, który powinien wynosić 6-8 tygodni u psów i 10-12 tygodni u kotów. W tym okresie zwierzę powinno spożywać tylko tą dietę i mieć stały dostęp do wody do picia. Wprowadzanie każdej nowej diety powinno odbywać się stopniowo w ciągu kilku dni, ponieważ nagła zmiana karmy, nawet uczulającej może spowodować wystąpienie zaburzeń żołądkowo jelitowych. W celu potwierdzenia uczulenia na dany pokarm, możemy po okresie zalecanej diety eliminacyjnej, wprowadzić pojedynczo dane składniki wcześniejszej diety. Pojawienie się świądu, reakcji skórnych czy objawów ze strony przewodu pokarmowego będzie świadczyło o uczuleniu na dany składnik. Atopia u psa i kota Choroba atopowa u psa i kota I wreszcie pisząc o żywieniu psów i kotów w chorobach skóry nie sposób pominąć problemu choroby atopowej. To właśnie atopowe zapalenie skóry, w związku z postępującym zanieczyszczeniem środowiska naturalnego, życiem w skupiskach ludności, miastach stało się jedną z najczęściej występujących chorób cywilizacyjnych. W leczeniu tej jakże ważnej i często występującej choroby niezwykle pomocne może okazać się odpowiednie żywienie. Szczególna rola przypada tutaj wielonienasyconym kwasom tłuszczowym z rodzin n-3 i n-6, dzięki którym możliwe jest zmniejszenie dawek glikokortykosteroidów i tym samym ograniczanie objawów świądu. Wielu właścicieli boi się stosowania tej grupy leków, szczególnie długotrwale, z powodu licznych efektów ubocznych. Zastosowanie kwasów tłuszczowych szczególnie we wczesnych stadiach choroby, pozwala kontrolować przebieg choroby. Wybierajmy więc te sprawdzone składniki: olej z wiesiołka,olej z lnu,olej z czarnej porzeczki,olej z ryb morskich,olej z ogórecznika. Unikajmy oleju z oliwek, który nasilić może objawy! Przechowywanie karmy Nie wszyscy zdają sobie sprawę, że niewłaściwie przechowywana gotowa, nawet najlepsza karma komercyjna może okazać się niezbyt zdrowa dla naszych pupili i wywoływać zmiany skórne. Dzieje się tak na skutek zawilgocenia karmy suchej trzymanej w nienależycie zabezpieczonych pojemnikach lub otwartych workach. W takiej karmie mogą namnożyć się roztocza (np. kurzu domowego, Acaro siro) czy przemianom może podlegać obecny tam tłuszcz. Lepiej więc z praktycznego punktu widzenia kupować mniejsze opakowania karmy i szybciej je zużywać choć z drugiej strony może okazać się to nieco droższe… Każda karmę powinniśmy przechowywać w odpowiednich warunkach, zabezpieczając ją przed dostępem wilgoci czy kurzu domowego. Najlepiej do tego celu wykorzystywać szczelne metalowe pojemniki, zawsze utrzymywane w czystości. Nie powinno również mieszać się pozostałości starej karmy z nowo zakupioną ani przechowywać pojemników w garażu czy wilgotnej piwnicy. W miarę możliwości powinniśmy unikać również karm kupowanych na wagę a raczej wybierać te w fabrycznie zamkniętych opakowaniach. Podsumowanie Karma dla psa/kota z problemami skóry: alergią skórną i AZS Podsumowując bardzo obszerny temat żywienia zwierząt w chorobach skóry warto jeszcze raz sobie uzmysłowić, że nie ma jednej uniwersalnej diety przeznaczonej dla wszystkich pacjentów dermatologicznych. Każdego psa i kota należy traktować indywidualnie i nie stosować tylko i wyłącznie utartych schematów czy algorytmów. Żywienie jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o wyglądzie skóry i jej wytworów u zwierząt i tym samym odzwierciedlającym ogólny stan zdrowia. Warto więc sięgać po sprawdzone przez dziesięciolecia, sposoby poprawienia wyglądu powłoki ciała, tym bardziej, że wiele z nich opiera się na naturalnych składnikach wytworzonych przez samą naturę. Pamiętajmy też, aby żadnych dodatkowych suplementów diety, tak łatwo dostępnych na rynku i powszechnych nie stosować samodzielnie z uwagi na ryzyko przedawkowania. Lepiej każdorazowo skonsultować się z lekarzem weterynarii lub dietetykiem zajmującym się zwierzętami i uzgodnić z nimi dokładny sposób żywienia psa czy kota, niż wywołać objawy chorobowe spowodowane nadmiarem. A najlepiej w ogóle cieszyć się dobrym zdrowiem czego gorąco życzę 🙂 Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o żywieniu psa i kota w chorobach dermatologicznych, opublikuj komentarz pod artykułem – odpowiem tak szybko jak to możliwe.